Podróżowanie w ciąży

19.02.2020

Podróżowanie jest nieodzowną częścią życia we współczesnym świecie. Obecnie wiele kobiet w ciąży wybiera się w podróż w celach turystycznych bądź zarobkowych np. podczas wyjazdów służbowych. Zdarza się, iż kierunkami wypraw stają się miejsca z utrudnionym dostępem do placówek służby zdrowia. Co wtedy zrobić?

Przyszłe mamy przez cały okres ciąży powinny mieć stały dostęp do opieki położniczej oraz konsultacji ginekologicznej, stąd istotne jest, aby wybierać kierunki podróży zapewniające dostęp do tych usług. Należy tego przestrzegać zwłaszcza, jeśli dotyczy to długotrwałego pobytu, ponieważ opieka prenatalna jest niezwykle ważna dla zdrowia maleństwa i ciężarnej. Opieka położnicza zazwyczaj trwa od 10.-12. tygodnia ciąży do 28. tygodnia ciąży, odbywając się raz w miesiącu a następnie co 2 tygodnie do 36. tygodnia oraz raz w tygodniu po 36. tygodniu aż do porodu.

Jak skutecznie przygotować się do podróży

Każdorazowo przed podróżą przyszła mama powinna skonsultować tą kwestię ze swoim lekarzem prowadzącym. W zależności od celu i kierunku wyjazdu należy przeprowadzić szczegółową ocenę stanu zdrowia zawierającą między innymi informacje dotyczące przebiegu ciąży, chorób przewlekłych przed ciążą oraz powikłań podczas ciąży tj. krwawienie oraz skurcze. Istotne jest również ustalenie dostępu do placówek służby zdrowia oraz stopnia zagrożenia epidemiologicznego w przypadku podróży do krajów objętych ryzykiem. Ważne, aby przyszła mama również zapoznała się ze wskazaniami dotyczącymi profilaktyki szczepiennej.

Podczas wyjazdów do krajów objętych szczególnym ryzykiem warto zapoznać się z wykazem zalecanych szczepień ochronnych oraz określić przeciwskazania do ich przyjęcia, jeśli takowe występują. Według badań najbezpieczniej podróżować podczas II trymestru ciąży, natomiast nie należy organizować wyjazdów podczas I trymestru, ponieważ występuje wtedy największe ryzyko poronienia. W Polsce mamy do czynienia z klimatem umiarkowanym, dlatego podróże do krajów strefy klimatu gorącego mogą spowodować wystąpienie chorób związanych z uciążliwymi warunkami atmosferycznymi tj. wysoka temperatura i wilgotność.

Najczęściej spotykane problemy zdrowotne podczas pobytu w klimacie gorącym:

• szybkie uczucie zmęczenia,
• podwyższona praca serca, poprzez zwiększenie objętości osocza,
• zawroty głowy,
• anemia.

Przeciwskazania do podróży transkontynentalnych:

• wady zastawkowe serca,
• anemia,
• zakrzepowe zapalenie żył,
• poronienie,
• epilepsja,
• poród przedwczesny,
• ciąża ektopowa w wywiadzie,
• zatrucie ciążowe,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca ciążowa,
• poronienie zagrażające,
• krwawienie maciczne,
• ciąża w wieku powyżej 35 lub poniżej 15 lat,
• wysokości powyżej 2500 m n.p.m.,
• rejony endemiczne chorób transmisyjnych i przenoszonych drogą pokarmową,
• rejony malaryczne ze stwierdzoną opornością zarodźców malarii na chlorochinę,
• rejony endemicznego występowania żółtej gorączki z obowiązkiem szczepienia przed przyjazdem do danego kraju.

Podróż samolotem

Przelot samolotem nie stanowi przeciwskazania dla kobiet w ciąży, natomiast występują środki ostrożności, które powinna przestrzegać każda przyszła mama. Należy pamiętać, iż wiele linii lotniczych oczekuje okazania zaświadczeń lekarskich o braku przeciwskazań do odbycia lotu w przypadku zarówno lotów krajowych, jak i międzynarodowych. Zazwyczaj dotyczy to okresu po 35. tygodniu ciąży, jednakże spotyka się również takie wymagania w innych przypadkach również.

Podczas lotu odczuwa się ciśnienie odpowiadające wysokości około 2200 m m.p.m w niektórych przypadkach do 2400 m n.p.m. Wiąże się z tym niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia niedotlenienia płodu podczas lotu samolotem. Podczas ciąży następuję zwiększone zapotrzebowanie morfologiczne dla rozwijającego się dziecka, co powoduje często anemię u przyszłej mamy. Warto pamiętać, iż jeśli jest ona wyraźna należy uzupełniać żelazo w organizmie, a w niektórych przypadkach podawać dodatkowy tlen w celu ułatwienia oddychania. W samolocie występuje suche powietrze, a wilgotność wynosi około 8%. Ważnym jest, aby pić dużo wody w celu uzupełnienia płynów w organizmie. Zapewni to m.in. prawidłowe krążenie łożyskowe.

W przypadku długich lotów niewskazane jest utrzymywanie pozycji siedzącej, ponieważ mogą nastąpić problemy z zakrzepem żył. Należy wybrać miejsce obok korytarza (aisle seat – miejsce obok przejścia), aby móc swobodnie się przemieszczać w celu pobudzenia krążenia. Jest to szczególnie istotne zwłaszcza, iż powiększona macica uciska na naczynia i zmniejsza przepływ krwi żylnej. Przed lotem warto zaopatrzyć się również w pończochy uciskowe, które ułatwiają przepływ krwi. Należy również co jakiś czas podnosić nogi, aby ułatwić krążenie.

Jeśli przyszła mama kiedykolwiek spotkała się ze zmianami zakrzepowo-zatorowymi lub posiada obciążenia genetyczne każdorazowo przed podróżą lotniczą należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym w związku z planowanym wyjazdem. Ważne jest, aby pamiętać, iż aspiryna nie jest zalecanym lekiem w działaniach przeciwzakrzepowych, ponieważ następuje ryzyko krwawienia oraz innych powikłań.

Podróż statkiem

Długotrwałe rejsy podczas których można się zrelaksować i wypocząć od miejskiego chaosu to marzenie niejednej przyszłej mamy. Należy pamiętać, iż wybierając się w taką podróż każdorazowo przed wejściem na pokład kobieta w ciąży ma prawo uzyskać informacje na temat służby zdrowia jednostki pływającej, tzn. czy zapewniony jest:

• przeszkolony personel medyczny,
• sprzęt specjalistyczny,
• dostęp do przewozu helikopterem w sytuacjach nagłych.

Jeśli przyszła mama cierpi na chorobę morską profilaktyka w tym przypadku jest bardzo ograniczona, tak samo jak przy chorobie lokomocyjnej, ponieważ leki stosowane w obu przypadkach nie są wskazane do stosowania zarówno dla kobiet w ciąży, jak i dla matek karmiących. Istnieją sposoby na walkę z tymi przeciwnościami losu, jednak zostaną one poruszone w innym artykule.

Szczepienia – kiedy są potrzebne, a kiedy ich unikać

Największe ryzyko uszkodzenia płodu występuje w I trymestrze ciąży, ponieważ dziecko buduje wtedy swój układ nerwowy i najszybciej się rozwija, stąd szczepionki w tym okresie są niewskazane. Istotne jest, aby dokonać profilaktyki szczepiennej przed zajściem w ciążę, gdy jest to świadomie planowana ciąża, ponieważ jest to najkorzystniejsze z punktu widzenia rozwoju dziecka. Istnieją szczepionki, które nie są wskazane we wszystkich trymestrach ciąży np. szczepionka przeciw żółtej gorączce. Należy stosować ją jedynie w przypadkach podróży do rejonów wysokiego ryzyka zakażeniem. Podobne zasady obowiązują zarówno podczas ciąży, jak i karmienia piersią.

Jak zapobiegać chorobom układu pokarmowego?

Wyjazd do krajów, w których dominuje inna kultura, a przede wszystkim kuchnia skłania do skupienia się nad tym jak zapobiec chorobom układu pokarmowego. Należy przede wszystkim pamiętać, aby unikać zakupu napojów i żywności przygotowywanych przez ulicznych sprzedawców, ponieważ nie mamy pewności, czy zostały zachowane standardy higieniczne przy ich produkcji.

Wielu osobom znana jest choroba znana jako zemsta faraona, która objawia się biegunką, bólami brzucha, gorączką i wymiotami. Jeśli kobieta w ciąży dozna takich niedogodności powinna bezwzględnie pamiętać o poinformowaniu lekarza o swoim stanie, ponieważ istnieje wiele leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych upośledzających dziecko i wpływających negatywnie na jego rozwój. Profilaktyka zdrowotna w przypadku inwazyjnych i infekcyjnych chorób przewodu pokarmowego jest bardzo ważna, ponieważ kobiety w ciąży mają obniżoną tolerancję żołądkową na działanie patogenów.

Wysokim ryzykiem zarażenia toksomplazmozą jest zakażenie kobiety podczas III trymestru ciąży. Około 50% zakażonych noworodków wykazuje objawy podczas porodu, natomiast poważne powikłania dotyczą 5% urodzonych dzieci.

Do poważnych powikłań należą:

• upośledzenie umysłowe,
• porażenie mózgowe,
• głuchota,
• ślepota.

Ważnym aspektem jest ograniczenie ryzyka zakażenia między innymi dzięki niespożywaniu niedogotowanego lub niedosmażonego mięsa, ograniczeniu kontaktu z fekaliami zwierzęcymi, np. podczas sprzątania po psie lub kocie.

Należy również unikać zakażenia listeriozą, co oznacza, że kobiety w ciąży powinny ograniczyć spożywanie niepasteryzowanego mleka i serów (feta, brie, camembert), jeśli są niewiadomego pochodzenia. Można spożywać jedynie produkty przebadane pod kątem wykluczenia tego drobnoustroju.

Do poważnych powikłań należą:

• poronienie,
• urodzenie martwego płodu,
• poród przedwczesny.

Ostatnim z groźnych zakażeń podczas podróży w ciąży jest zarażenie wirusem zapalenia wątroby typu E, spowodowane zanieczyszczeniem wody przez odchody. Ciężka postać choroby występuje jedynie u mniej niż 1% zakażonych. Należy zachować ostrożność zwłaszcza w III trymestrze ciąży, ponieważ może się rozwinąć zapalenie wątroby, śmiertelne w przypadku 20% kobiet. Profilaktyka związana z wirusowym zapaleniem wątroby typu E jest ograniczona, ponieważ nie ma jeszcze szczepionki przeciwko temu zakażeniu. Kobiety w ciąży powinny unikać wyjazdów w rejony endemicznego zachorowania, skumulowanym głównie na subkontynencie indyjskim.

Podróże lokalne

Najbardziej korzystną formą spędzania czasu dla przyszłych mam są podróże lokalne, ponieważ wiążą się z niewielkim ryzykiem, a pozwalają również na relaks i odrobinę odpoczynku. Najbezpieczniejszą formą transportu dla kobiet w ciąży jest wyjazd pociągiem, jednakże należy pamiętać o zachowaniu takich środków ostrożności jak chociażby rezerwacja miejsca siedzącego, ponieważ stanie podczas podróży może być wyczerpujące.

Podczas podróży samochodem należy pamiętać o tym, aby chronić siebie i dziecko. Zawsze zapinaj pasy bezpieczeństwa za pomocą ukośnego paska na ciele między piersiami i pasem biodrowym na udach. Paski powinny leżeć powyżej i poniżej twojego brzuszka, a nie na nim.

Przyszłe mamy pamiętajcie, że to czy podróż będzie bezpieczna zależy w dużej mierze od tego jak o nią zadbacie, dlatego pamiętajcie o stosowaniu się do zaleceń lekarza prowadzącego, a w razie wątpliwości skonsultujcie temat podróży ze swoją położną.